Tanrı, Allahın ən qədim adlarından biridir. Qədim Türk tayfalarının, xalqlarının Yaradıcı olan Ali qüvvəyə verdikləri addır və buna bənzər bir çox adlar var. Öz etimologiyasını qədim Şumer dilindən götürən bu söz, minillərlə insanın Ali Varlığa, Fövqəlbəşər bir varlığa xitab ünvanı olmuşdur. Hətta dünyanın müxtəlif yerlərində insanların ağacdan, daşdan-kəsəkdən düzəltdikləri yüzlərcə bütə sitayiş etdikləri bir dövrdə də, türk xalqları Tanrı dedikləri Ali Varlığa sitayiş etmişlər.
Allah anlayışı ilə Tanrı anlayışının mənaca heç bir fərqi yoxdur. Hər ikisi – Yaradan Ali Varlığa aid bir addır. Bir fərqlə ki, Uca Allah Özünü biz insanlara məhz “Allah” adı ilə tanıdır. Yəni, “Allah” sözünün müqəddəsliyi, İlahinin Özünü bu adla tanıtmasına görə – mütləq səciyyəlidir.
Amma nəhayətdə hər ikisi eyni mənanı ehtiva edir. Söz olaraq, anlayış olaraq, məna olaraq… Əsrlərcə də eyni mənanı ehtiva edib. Amma son dövrlərdə sanki, “Allah” və “Tanrı” anlayışları insanların təxəyyülündə, şüurunda bölünməyə məruz qalıb. Sanki, biri digərindən ayırılaraq, iki fərqli məna və iki fərqli bir anlayış halına gətirilib. İnsanların zehnində Tanrı bir aləmdir, Allah isə başqa bir aləm…
Bildiyimiz kimi, Allahın üç feli sifəti var.
- Xaliqiyyət
-
Rübubiyyət
-
Uluhiyyət.
Xaliqiyyət və Rübubiyyət – hər ikisi varlıq verməklikdir. Xaliqiyyət – yaradılış mərhələsində. Rübubiyyət – yaradılışdan sonrakı mərhələdə. Uluhiyyət – ilahlığa yeganə layiq olan.
Hazırda, insanların zehnində olan Tanrı anlayışı sanki, Allahın yalnız Xaliqiyyət və çox az da Rübubiyyət sifətini özündə cəmləşdirib. Yəni, Tanrı yaratdı. Yeri-göyü, hər bir şeyi. Təbiəti, insanları, heyvanları və s. Gözəl yaratdı, rəngarəng yaratdı, əsrarəngiz yaratdı. Dənizin dibindəki milyonlarca canlını, yamyaşıl meşələri, zirvəsinə insan ayağı dəyməyən dağları, hər növdə heyvanlar, bocəkləri, həşəratları yaratdı. Milyardlarca insanı yaratdı. Hərəsini bir biçimdə, bir rəngdə, bir xasiyyətdə, hətta fərqli barmaq izləri ilə yaratdı. Bizi də O, yaratdı, oğul-uşağımızı da O, verdi bizə. Ruzimizi də O, verir, bizi də O, qoruyur. Və biz də Onu sevirik. Arzularımızı da Ondan istəyirik və O da verir. Və bu qədər, elə bu qədər. Və sanki bizim Tanrı qarşısında heç bir məsuliyyətimiz yoxdur.
Çox təəssüf ki, insanlarımızın zehnində olan Tanrı anlayışı bundan kənara çıxmır. İnsanların şüurunda “Tanrı” sözü ilə “Allah” sözü arasında əsas fərq, “Tanrı” sözü ilə bağlı məsuliyyət hissinin olmamasıdır. İnsanlar Tanrı deyəndə Yaradanı nəzərdə tutur, amma bu Yaradanın qarşısında heç bir məsuliyyətlərinin olmamasını düşünürlər. İnsanlar, Tanrı qarşısında ən yaxşı halda “Qəlbim təmizdir” deyib keçə bilirlər.
Belə demək olarsa, Tanrı insanlardan heç nə istəmir. Yalnız və yalnız yaradır. İnsanın Tanrı qarşısında heç bir öhdəliyi yoxdur. İnsan sanki necə istəyir yaşaya bilər, ürəyi nə istəyir edə bilər. Çünki, başlı-başınadır. Insanların əksəriyyətinin Tanrı inancı bundan kənara çıxmır. Bir az da dərinə gedəndə, bütün dinlərin insanların özləri (!) tərəfindən yaradıldığını, Tanrı anlayışında din terminin ümumiyyətlə olmadığını deyirlər. Bu cür tanrı daha rahat gəlir insanlara.
Allah adı isə belə deyil. Özü ilə bir məsuliyyət gətirir. Allaha inanırsansa, Onun dediklərini etməlisən. Nədənsə, insanlar Tanrını heç bir sözü olmayan, bəndələrinə heç bir tapşırığı olmayan, yaradıb, başlı-başına buraxan bir Yaradıcı kimi bilirlər. Hətta iş yerlərindəki müdiri, övladının məktəbdəki sinif rəhbərini Tanrıdan (nəuzubillah) daha öz işlərinə qarşı ciddi və tələbkar bilirlər. Amma Allahı daha ciddi, məsuliyyətli, yaratdığını başlı-başına buraxmayan bir Yaradıcı kimi bilirlər. Sanki, ikiləşmə gedir bu mənada. Bu günlərdə, hətta bir nəfərin yazılmış bir statusa olan şərhi məni heyrətə gətirdi. Tanrı haqqında bir nəfərin yazmış olduğu statusa, birisi şərh yazıb, soruşurdu ki, siz Tanrıdan danışırsınız, ya ərəblərin Allahından?
“Allah” sözündə olan məsuliyyətdən başqa, son dövrlərdə insanlar arasında sanki, Allah demək deyil, Tanrı demək dəbə minib. Yüz illərdir ata-babası Allah deyən insanlar, indi bəzən nədənsə, bilərəkdən Tanrı deyirlər. Bəlkə də Allah deməklə, ərəblərə oxşadıqlarını düşünüb, Tanrı deməklə türk olduqlarını vurğulamaq istəyirlər. Olsun. Rəbbimiz o qədər mərhəmətlidir ki, bəndəsinin Ona tərəf bir addımını sevinclə qarşılayır. Bəndənin: “Ey, mənim Tanrım!” deməsi kimi, bəlkə cahanda ikinci belə şirin söz yoxdur. Kim Rəbbini nə dilində istəyir, qoy çağırsın…
Amma bunu bilmək lazmdır ki, istənilən dildə çağırılmasına baxmayaraq, Ona qarşı səmimi olmaq lazımdır və yada salmaq lazımdır ki, bizim Onun qarşısında məsuliyyətimiz var. Onu başqa dildə, başqa adla çağırmaq bu məsuliyyəti aradan aparmır.
Hamısı Ona müraciətdir. Hamısı Ona yönəlişdir. Hamı Onun məhzərindədir.
Və yalnız O var…
Mənbə: Deyerler.org
Saytın materiallarından istifadə edərkən halallıq üçün istinad vacibdir! Əks halda halallıq verilmir!
